Estetologia Medyczna i Kosmetologia

Home | Artykuły | Rada Naukowa | Redakcja | Dla Autorów | Prenumerata | Reklama | Kontakt | English

Analiza składników deklarowanych przez producentów jako „aktywne” w szamponach trychologicznych przeciw wypadaniu włosów

Ewelina Szendzielorz, Radosław Śpiewak

Sugerowany sposób cytowania: Szendzielorz E, Śpiewak R: Analiza składników deklarowanych przez producentów jako „aktywne” w szamponach trychologicznych przeciw wypadaniu włosów. Estetol Med Kosmetol 2024; 14: 001.pl. DOI: https://dx.doi.org/10.14320/EMK.2024.001.pl

Streszczenie

Na rynku pojawia się coraz więcej produktów trychologicznych przeciw wypadaniu włosów. Producenci i dystrybutorzy takich produktów z reguły podkreślają obecność "składników aktywnych", które według ich zapewnień mają przeciwdziałać wypadaniu włosów. Wstępne analizy wykazały, że w odniesieniu do wielu spośród takich substancji w literaturze medycznej nie ma wyników badań naukowych, które potwierdzałyby przypisywane im efekty. W celu weryfikacji takich deklaracji producentów podjęliśmy systematyczne analizy opublikowanych badań wpływu poszczególnych składników szamponów na włosy. Przeprowadzenie takich analiz wymagało jednak utworzenia listy składników szamponów trychologicznych, które zgodnie z zapewnieniami producentów mają hamować wypadanie włosów. Cel: Celem niniejszej pracy była zatem analiza dostępnych na polskim rynku szamponów trychologicznych pod kątem składników deklarowanych przez producentów jako aktywne przeciw wypadaniu włosów. Materiał i metody: Analizą objęliśmy trychologiczne szampony przeciw wypadaniu włosów dostępne na polskim rynku między lutym 2022 a majem 2023 roku. Przeanalizowaliśmy składy podane na opakowaniach oraz załączonych przez producentów materiałach informacyjnych do produktów. Na tej podstawie utworzyliśmy listę składników deklarowanych jako aktywne przeciw wypadaniu włosów. Wyniki: Kryteria włączenia do niniejszej analizy spełniło 41 szamponów trychologicznych od 16 producentów. W ich deklarowanych składach występowało łącznie 111 składników przedstawianych jako "aktywne" przeciw wypadaniu włosów, średnio 2,7 składników "aktywnych" na 1 produkt. Najczęstszym "aktywnym" składnikiem w analizowanych produktach był wyciąg z owoców palmy sabałowej (INCI: Serenoa Serrulata Fruit Extract; 10 szamponów trychologicznych; 24,4%), a następnie wyciąg z owoców papryczki chili (Capsicum Frutescens Extract; 6; 14,6%) oraz kofeina (Caffeine; 5; 12,2%). Spośród 111 składników "aktywnych", 75 (67,5%) występowało zaledwie w pojedynczych produktach. Analiza literatury naukowej wykazała, że w przypadku większości składników brakuje wyników badań naukowych, które potwierdzałyby tezy o rzekomym korzystnym ich wpływie na włosy. Najbardziej bogatą dokumentację naukową działania na włosy mają pochodne łożyska (placenta, 14 opublikowanych badań naukowych), kofeina (13), żeń-szeń (12) oraz adenozyna (7 badań). Wnioski: Producenci szamponów trychologicznych reklamują swoje produkty wymieniając rozliczne "składniki aktywne", z których zdecydowana większość występuje zaledwie w pojedynczych produktach. Zdecydowana większość "składników aktywnych" w szamponach przeciw wypadaniu włosów nie została przebadana w stopniu uzasadniającym tego typu twierdzenia. Najwięcej opublikowanych badań naukowych nad wpływem na wzrost i wypadanie włosów mają placenta, kofeina, żeń-szeń i adenozyna.

Słowa kluczowe: szampony trychologiczne, składniki aktywne, wypadanie włosów, trychologia.

| English version |

Reklama

Na rynku pojawia się coraz więcej produktów trychologicznych przeciw wypadaniu włosów. Producenci i dystrybutorzy takich produktów z reguły podkreślają obecność "składników aktywnych", które według ich zapewnień mają przeciwdziałać wypadaniu włosów. Wstępne analizy wykazały, że w odniesieniu do wielu spośród takich substancji w literaturze medycznej nie ma wyników badań naukowych, które potwierdzałyby przypisywane im efekty.

Cel

Celem niniejszej pracy była odpowiedź na pytanie czy szampony trychologiczne zawierają substancje aktywne o działaniu potwierdzonym w badaniach naukowych.

Materiał i metody

Analiza składu szamponów trychologicznych

Analizie poddano deklarowane składy szamponów przeciw wypadaniu włosów z firm trychologicznych sprzedawane w Polsce od lutego 2022 do maja 2023 roku. Kryterium włączenia danego szamponu do analizy było zamieszczenie na etykiecie produktu deklaracji producenta na temat działania szamponów (w języku polskim lub angielskim) typu były "anty-wypadanie włosów", "szampon przeciw wypadaniu włosów", "zapobiegający wypadaniu włosów", "wzmacniający włosy", "na łysienie androgenowe", "hamujący wypadanie włosów", "hair loss shampoo", "anti hair loss", "hair loss prevention ". Drugim kryterium włączenia do badań była dostępność pełnego składu danego produktu na stronie internetowej producenta. Przeanalizowano składy wszystkich włączonych do analizy szamponów (Suplement 1) i wyodrębniono składniki deklarowane przez producentów jako aktywne przeciw wypadaniu włosów (Suplement 2). Następnie zestawiono ich funkcję według Bazy Komisji Europejskiej CosIng (Suplement 3).

Analiza opublikowanych badań naukowych

Kolejnym etapem pracy było wyszukanie opublikowanych dowodów naukowych na temat wpływu na wzrost lub wypadanie włosów składników wyodrębnionych na wcześniejszym etapie. Od stycznia do maja 2024 roku przeprowadzono kwerendę w bazach bibliograficznych PubMed, Scopus oraz Web of Science według schematu "X AND (hair OR alopecia OR effluvium OR bald OR fur OR wool OR pilo* OR pili)", w którym w miejsce "X" wstawiano to nazwy wyodrębnionych wcześniej składników "aktywnych". Bazy danych przeszukano od początku ich istnienia. W każdej bazie zastosowano ustawienie "wszystkie pola", natomiast jeśli w przypadku danego składnika liczba zwróconych przez wyszukiwanie artykułów przekraczała 100000, to wyszukiwanie ograniczono do tytułów, streszczeń i słów kluczowych.

Wyniki

W pierwszym etapie analizy zidentyfikowano 41 szamponów na wypadanie włosów oferowanych przez 16 firm trychologicznych (Tabela 1).

Tabela 1. Zestawienie firm trychologicznych oraz liczby (N) szamponów na wypadanie włosów w ich ofercie.

Firma N

Alcantara

3

Aromase

1

DSD De Luxe

4

Loxus

2

Mediceuticals

4

Mineral Treatment

1

MonRin

1

Nubea

1

O'Righ

3

Orising

4

Pharma Hermetic

1

RebItalia

4

Simone Trichology

3

Trichoexpert

2

t-dermseries

1

Vivipharma

6

RAZEM

41

Wśród 111 indywidualnych składników zadeklarowanych jako "aktywne" w analizowanych produktach:

  • 75 (67,5%) składników występowało w pojedynczych szamponach,
  • 19 (17,1%) składników występowało w dwóch szamponach,
  • 11 (9,9%) składników występowało w trzech szamponach,
  • 3 (2,8%) składniki występowało w czterech szamponach,
  • 1 (0,9%) składnik występował w pięciu szamponach,
  • 1 (0,9%) składnik występował w sześciu szamponach,
  • 1 (0,9%) składnik występował w dziesięciu szamponach.

Wobec mnogości składników "aktywnych", które pojawiały się w pojedynczych produktach, dalszymi analizami zostało objęte 36 składników pojawiających się w co najmniej w dwóch szamponach (Tabela 2). Kwerendy bibliograficzne zwróciły łącznie 103641 artykułów, z których usunięto 19319 duplikatów. Ostatecznie 84322 artykuły przeszły wstępną selekcję na podstawie tytułu i streszczenia, która wyodrębniła 610 artykułów do analizy pełnotekstowej. Po zastosowaniu kryteriów włączenia i wyłączenia, które obejmowały badania dotyczące wypadania włosów i łysienia oraz badania wpływu analizowanej substancji na mieszki włosowe i cykl wzrostu włosa. Wykluczono artykuły dotyczące pielęgnacji łodygi włosa i suplementacji jak również badania opublikowane wyłącznie jako streszczenia, recenzje, postery lub raporty ze spotkań. Na tej podstawie do szczegółowej analizy wyników badań zakwalifikowano 85 artykułów, w tym 14 (16,4%) na temat efektów łożyska i pochodnych (Placental Protein, Hydrolyzed Placental Protein), 13 (15,2%) na temat kofeiny (Caffeine), 12 (14,1%) - korzenia żeń-szenia (Panax Ginseng Root Extract) (Tabela 3).

Tabela 2. Składniki deklarowane przez producentów jako "aktywne", które występowały w więcej niż jednym szamponie

Składniki "aktywne" (terminy wg INCI i synonimy) n %

Serenoa Serrulata Fruit Extract

10

9,0%

Capsicum (Capsicum Frutescens) Extract, Cayenne Extract, Extract Of Capsicum

6

5,4%

Caffeine

5

4,5%

Achillea Millefolium Extract

4

3,6%

Hydrolyzed collagen

4

3,6%

Urtica Dioica (Nettle) Leaf Extract

4

3,6%

Adenosine, Adenine Riboside

3

2,7%

Cinchona Succirubra (Quinine) Bark Extract, Peruvian Bark Extract

3

2,7%

Humulus Lupulus Extract

3

2,7%

Malaleuca Oil, 4-Terpineol

3

2,7%

Malus Domestica Fruit Cell Culture Extract

3

2,7%

Menthol

3

2,7%

Panthenol

3

2,7%

Placental Protein, Hydrolyzed Placental Protein

3

2,7%

Prunus Amygdalus Dulcis (Sweet Almond) Oil

3

2,7%

Rosmarinum Officinalis (Rosemary) Extract

3

2,7%

Tussilago Farfara Leaf Extract

3

2,7%

Aloe Barbadensis, Aloe Barbadensis Leaf Juice

2

1,8%

Arginine

2

1,8%

Biotin

2

1,8%

Calcium Pantothenate

2

1,8%

Citrus Paradisi Extract, Citrus Paradisi (Grapefruit) Fruit Extract

2

1,8%

Gardenia Jasminoides Meristem Cell Culture

2

1,8%

Glycine Soja Germ Extract, Glycine Soja (Soybean) Germ Extract, Extract Of Glycine Soja Germ, Extract Of Soy, Extract Of Soy Germ, Glycine Max Germ Extract, Soy Germ Extract, Soybean Germ Extract

2

1,8%

Hydrolyzed Keratin

2

1,8%

Hydrolyzed Soy Protein

2

1,8%

Hydrolyzed Wheat Protein, Hydrolyzed Triticum Vulgare Protein, Hydrolized Wheat Germ Peptides

2

1,8%

Medicago Sativa (Alfalfa) Extract, Alfalfa Extract, Alfalfa Extract (Medicago Sativa L.), Lucerne Extract, Purple Medick Extract

2

1,8%

Melatonin

2

1,8%

Panax Ginseng Root Extract

2

1,8%

Panicum Milialecum

2

1,8%

Piroctone Olamine, Piroktolamina, Octopirox, Piroctolamine

2

1,8%

Royal Jelly, Queen Bee Jelly, Bee Jelly

2

1,8%

Tocopherol

2

1,8%

Tocopheryl Acetate

2

1,8%

Legenda: n - liczba szamponów zawierających dany składnik; % - odsetek szamponów zawierających dany składnik (N=111)

 

Tabela 3. Zidentyfikowane publikacje wyników badań nad efektami składników deklarowanych przez producentów szamponów jako "aktywne".

Składniki "aktywne" (terminy wg INCI i synonimy) Liczba publikacji

Achillea Millefolium Extract

1

Adenosine, Adenine Riboside

7

Aloe Barbadensis, Aloe Barbadensis Leaf Juice

0

Arginine

2

Biotin

4

Caffeine; 1,3,7-Trimethylpurine-2,6-dione

13

Calcium Pantothenate

0

Capsicum (Capsicum Frutescens) Extract; Cayenne Extract; Extract of Capsicum

0

Cinchona Succirubra (Quinine) Bark Extract; Peruvian Bark Extract

1

Citrus Paradisi Extract; Citrus Paradisi (Grapefruit) Fruit Extract

0

Glycine Soja Germ Extract; Glycine Soja (Soybean) Germ Extract; Extract of Glycine Soja Germ; Extract of Soy; Extract of Soy Germ; Glycine Max Germ Extract; Soy Germ Extract; Soybean Germ Extract

3

Humulus Lupulus Extract

0

Hydrolyzed collagen

1

Hydrolyzed Keratin

0

Hydrolyzed Soy Protein

1

Hydrolyzed Wheat Protein; Hydrolyzed Triticum Vulgare Protein; Hydrolized Wheat Germ Peptides

1

Lavandula Angustifolia Oil

0

Malaleuca Oil; 4-Terpineol

0

Malus Domestica Fruit Cell Culture Extract

0

Medicago Sativa (Alfalfa) Extract; Alfalfa Extract; Alfalfa Extract (Medicago Sativa L.); Lucerne Extract; Purple Medick Extract

2

Melatonin

2

Menthol

3

Panax Ginseng Root Extract

12

Panicum Milialecum

0

Panthenol

1

Piroctone Olamine; Piroktolamina; Octopirox; Piroctolamine

4

Placental Protein; Hydrolyzed Placental Protein

14

Prunus Amygdalus Dulcis (Sweet Almond) Oil

3

Rosmarinum Officinalis (Rosemary) Extract

9

Royal Jelly, Queen Bee Jelly, Bee Jelly

0

Serenoa Serrulata Fruit Extract

3

Tocopherol

1

Tocopheryl Acetate

1

Tussilago Farfara Leaf Extract

0

Urtica Dioica (Nettle) Leaf Extract

2

Dyskusja

Problem nadmiernej utraty włosów dotyczy wielu ludzi niezależnie od płci i wieku. W związku z tym firmy kosmetyczne prześcigają się we wprowadzaniu na rynek produktów, które miałyby temu problemowi zaradzić. Ze względu na powszechność stosowania, najczęstszą formą produktów przeciw wypadaniu włosów są szampony. W działaniach marketingowych producenci deklarują, że ich produkty zawierają składniki o "udowodnionym naukowo działaniu" przeciw wypadaniu włosów i łysieniu. Przedstawiona analiza składów szamponów ujawnia problem z wiarygodnością takich twierdzeń. Twierdzenia o "udowodnionej naukowo" skuteczności poszczególnych składników wymagają oparcia w wynikach badań naukowych. Pojedyncze badania eksperymentalne, jakkolwiek interesujące, lub eksperymenty na zwierzętach nie mogą być traktowane jako niezbite dowody skuteczności danego składnika. Na przykład, patrząc na wyniki badań na zwierzętach (myszy, szczury) należy pamiętać o istotnych różnicach morfologicznych i fizjologicznych między włosami ludzkimi a sierścią zwierząt laboratoryjnych. Ponadto modele laboratoryjne utraty włosów stosowana w tych badaniach, takie jak golenie futra lub depilacja chemiczna, niewiele mają wspólnego z wypadaniem włosów lub łysieniem u mężczyzn i kobiet. Tym bardziej wyniki badań in vitro, nad wpływem wybranych składników na hodowane w szalce Petriego jednostki włosowe lub ekspresję markerów molekularnych w niewielkim stopniu oddają złożone zjawiska zachodzące w obrębie owłosionej skóry głowy.

Rozstrzygającym i w istocie jedynym liczącym się kryterium "aktywności" danego składnika są randomizowane i kontrolowane badania kliniczne przeprowadzone u ludzi z określonymi typami łysienia. Co więcej, efekt danego składnika można uznać za "pewny", gdy zgodnie potwierdzają to wyniki badań klinicznych przeprowadzonych w różnych ośrodkach. Zdecydowana większość wymienianych "składników aktywnych" nie przeszło badań klinicznych. Co więcej, wiele z nich nie było przedmiotem żadnych badań, nawet eksperymentalnych, a zatem twierdzenia o ich rzekomej aktywności można potraktować jako zabieg marketingowy. W świetle przedstawionych analiz, najbardziej bogatą dokumentację naukową mają placenta, kofeina, adenozyna i żeń-szeń. Rozstrzygnięcie na temat wiarygodności oraz wydźwięku tych badań będzie celem dalszych przeglądów systematycznych. Liczymy, że pozwolą one odpowiedzieć na pytanie, czy i które wskazywane przed producentów szamponów trychologicznych jako "aktywne" składniki mają faktycznie potwierdzoną skuteczność w badaniach naukowych.

Wnioski

  • Producenci szamponów trychologicznych reklamują swoje produkty wymieniając rozliczne "składniki aktywne", z których zdecydowana większość występuje zaledwie w pojedynczych produktach.
  • Zdecydowana większość "składników aktywnych" w szamponach przeciw wypadaniu włosów nie została przebadana w stopniu uzasadniającym tego typu twierdzenia.
  • Najwięcej opublikowanych badań naukowych nad wpływem na wzrost i wypadanie włosów mają placenta, kofeina, żeń-szeń i adenozyna.

Piśmiennictwo

Piśmiennictwo u autorów.

Finansowanie i konflikt interesów

Przedstawione badania i przygotowanie niniejszej publikacji zostało w całości sfinansowane z własnych środków autorów. Autorzy deklarują niewystępowanie konfliktu interesów w odniesieniu do treści zawartych w niniejszej pracy.

Adres do korespondencji

prof. dr hab. med. Radosław Śpiewak
Zakład Dermatologii Doświadczalnej i Kosmetologii
Wydział Farmaceutyczny UJ CM
ul. Medyczna 9, 30-688 Kraków
Tel.: 12 620 58 30, Fax: 12 620 56 45
E-mail: radoslaw.spiewak@uj.edu.pl

Data złożenia: 20 lipca 2024
Data akceptacji: 31 sierpnia 2024

Estetologia Medyczna i Kosmetologia online - www.estetologia.pl
Open Access, online ISSN 2084-2007; print ISSN 2084-199X, DOI: 10.14320/EstetolMedKosmetol
Wydawca udziela zgody na korzystanie z tego serwisu wyłącznie pod warunkiem akceptacji regulaminu oraz respektowania praw autorskich
Document created: 30 April 2024, last updated: 19 May 2025
© Radosław Śpiewak Instytut Dermatologii